Veel van het rijkdom van de stad Goslar en de Harz in Duitsland is te danken aan de mijnbouw in de Harz die duizenden jaren terug gaat in de geschiedenis. Veel van de prachtige vakwerkhuizen (ruim 1.500 in totaal) in de oude stad zijn de stille getuigen van een periode waarin er volop werkgelegenheid en een bepaalde vorm van rijkdom was.
De geschiedenis van de mijnbouw is op twee plaatsen rondom Goslar te vinden. Allereerst natuurlijk de indrukwekkende Rammelsbergmijn en daarnaast het unieke ‘Oberharzer Wasserwirtschaft’ wat zorgde voor de energie in de mijnen door middel van water. In de mijnen van Rammelsberg waren naast erts, zilver, lood, koper en zink de belangrijkste bodemschatten.
De Rammelsbergmijn ligt een paar kilometer buiten Goslar. Wie er vandaag recht voor gaat staan ziet een bijzondere symmetrie in de architectuur van de oude gebouwen. Nu eind november tegen een wat donkere lucht ziet het er bijzonder uit en lijkt eerde het op het toneel van film. Eigenlijk is het prachtig maar de schatten zijn natuurlijk binnen en onder de grond te vinden.
De Rammelsbergmijn is een van de weinige mijnen in de wereld die meer dan duizend jaar in werking is geweest. En dan wordt het 1988, het jaar waarin de laatste mijnwerkers terugkeerden uit de tunnels. Het definitieve moment van de sluiting. De berg is uitgeput en ontdaan van haar rijkdom. Iedereen die je hier spreekt is trots op die tijd. Stoere mannen die 8 tot 12 uur diep onder de grond in het kilometers lange mijnenstelsel hun werk deden. Van vader op zoon en zo eeuwen lang. Als je er staat voel je dat, het is een bijzondere plek met waarschijnlijk nog veel meer bijzondere verhalen.
Vandaag is het grote complex een mijnmuseum en is voor bezoek geopend. Bijna dagelijks zijn er verschillende soorten rondleidingen en bevinden zich in de bijzondere gebouwen een aantal tentoonstellingen. Sinds 2010 staat de Rammelsbergmijn samen met het Oberharzer Wasserwirtschaft als een van werelds grootste pre-industriële systemen voor energievoorziening op de lijst van het UNESCO Werelderfgoed.
Als je de trappen van het gebouw waar alle mijnwerkers naar binnen gingen oploopt ruik je en voel je bijna de sfeer uit de tijd dat de mijn nog open was. Geen opsmuk, geen nutteloze ruimte, een industrieel en functioneel gebouw waar je je ogen echt uitkijkt. Direct na de ingang komen we in de hal die misschien nog wel meer dan de ruime en lange mijngangen maakt. Noem het de garderobe van de mijnwerkers. Geen kastjes geen stoelen maar een bijna macaber gezicht van hangende kooien met de kleding van de laatste mijnwerkers van de Rammelsbergmijnen. Onaangetast, ze zijn uitgedaan, weer omhoog gehesen en hangen er nu als stille getuigen.
In die tijd was alles functioneel, op deze manier was er minder kastruimte nodig en grote ventilatoren met warme lucht zorgen bovenin de ruimte dat de kleding een dag later weer droog was, niet schoon.
Over het complex van de Rammelsbergmijn en haar historie kun je een boek schrijven – en misschien wel meer. Wie er is wordt verrast door de eenvoud en ook een beetje door de ruwe natuurelementen. Het gangenstelsel is breed en goed verlicht. Het treintje dat je verder omlaag brengt, voor de liefhebbers tot een diepte van 500 meter, is niet comfortabel maar wel uiterst efficiënt. Bij de uitstapplaatsen vind je liftschaften die je verder omlaag brengen. Wie diep en ver weg werkte kon zo maar 45 minuten onderweg zijn.
Vandaag is het grote complex een soms bijna een surrealistische wereld door de bijzondere technieken en de middelen die eeuwen lang hebben bijgedragen aan de mijnbouw in dit gebied. Alles is er ruw, groot, anders en vaak verrassend als je de uitleg hoort. Buiten op het terrein staat volgens mijn gids de enige invalidentrein ter wereld met een heus liftje om twee rolstoelen naar de diepste punten in de mijn te brengen. De Rammelsbergmijnen zijn zo uniek dat iedereen die dit gebied bezoekt er zeker een kijkje moet gaan nemen.
Samen met het oude centrum van Goslar (die Altstadt) en de Ruggensbergmijn behoort het ‘Oberharzer Wasserwirtschaft’ (watermanagementsysteem) in de Harz op de fameuze lijst met Werelderfgoed van de UNESCO. Wie zich al verbaast over de 1.000 jaar oude mijn wordt boven op het middelgebergte van de Harz verrast door een ander bijzonder stukje natuur. Hier ligt het ruim 800 jaar oude watermanagement systeem van de Harz wat al die jaren de belangrijkste energiebron voor de mijnbouw in de Oberharz is geweest. Dit ingenieuze kanalensysteem leverde voldoende waterkracht voor het winnen van erts in de mijnen en voor het gebruik van de pompen.
Het grote gebied, met een oppervlakte van ruim 200 vierkante kilometer is een legpuzzel en labyrinth van 107 vijvers, 310 km kanalen en 30 km ondergrondse riolering. Hiervan zijn nu nog steeds 65 vijvers, bijna een kwart van de kanalen en 20 km ondergrondse riolering in werking. En dat allen in een werkelijk prachtig natuurgebied in Nedersaksen rond onder andere Clausthal-Zellerfeld, Hahnenklee, Sankt Andreasberg en Torfhaus.
Als bezoeker kun je de geschiedenis van de ‘Oberharzer Wasserwirtschaft’ niet alleen boven de grond maar ook een onder de grond gaan bekijken. Alle wandelroutes van de ‘WasserWanderWege’ lopen langs de vijvers en waterlopen dwars door het natuurgebied. Langs de wandelwegen vind je informatieborden over de werking van dit wonder der waterbouwtechniek.
Het grote gebied leent zich voor iedere soort wandelaar. Met duidelijke paden en veel parkeerplaatsen heb je een overvloed van mogelijkheden om het gehele jaar te genieten van de de prachtige natuur. Doordat het een behoorlijk geaccidenteerd (heuvelachtig) gebied is moet je hier wel over een basisconditie beschikken wanneer je hier een langere wandeling wilt maken. Zo zijn ook wandelschoenen voorzien van een goed profiel onontbeerlijk in dit ook vochtige gebied. Daarnaast heb je de mogelijkheid het watergebied te verkennen met een gids.
Hij brengt je naar de vele verborgen plekjes van dit zo bijzondere gebied en blijf je bij het horen van de verhalen over de geschiedenis je echt verbazen hoe belangrijk water altijd is geweest voor ons en ook hoe vernuftig wij eeuwen geleden al waren. Dat laatste heeft wel z’n pieken en dalen want ergens onderweg komen we een tekening tegen uit de 16e eeuw en zie je hoe een menselijke ketting emmers water op trapjes naar boven brengt om zo het water van het ene naar het andere meer te transporteren. Die beweging werd later gelukkig vervangen door een waterrad waardoor het overpompen van water 24 uur lang, dag in dag uit kon doorgaan.
Het verkennen van dit Oberharzer Wasserwirtschaft met een gids is daarom een echte aanrader. Net als de slowfood lunch bij het Polsterberger Hubhaus, een unieke plek waar het water omhoog werd gepompt om uiteindelijke weer verder omlaag te stromen. Deze tochten zijn zowel individueel te maken als met een groep. Wie dat wil gaan doen kan terecht bij een Andreas Ravens van het Ober-Harzer Bergwerksmuseum, een boom van een kerel die in de wieg is gelegd als storyteller. Eigenlijk is een bezoek hier van een halve dag veel te kort.
Heb jij inmiddels zin gekregen in een vakantie naar de Harz in Duitsland? Dan kunnen deze reistips je wellicht helpen om je vakantie te boeken.
Henk is Internet Entrepreneur, founder van Dutchcowboys en daarnaast tech en travelblogger, fotograaf, visual storyteller en bovenal een digitale nomade. Je maakt Henk vooral blij met bijzondere auto's, verre reizen en coole gadgets. Zijn grootste passies zijn echter innovatie, creativiteit en duurzaamheid.
Verder lezen over Duitsland
Stedentrips11.07.2024
Stedentrips08.04.2024
Ontspanning21.03.2024
Vliegen20.03.2024
Stedentrips03.01.2024
Algemeen22.12.2023
Natuur26.10.2023
Stedentrips18.09.2023
