Een week lang reizen door Israël op zoek naar nieuwe smaken, dat voelt als een uitdaging en dat is ook spannend. Israël is in alle opzichten een land waar verschillende culturen en religies samenkomen en nauw samengaan. Ze hebben alles met elkaar te maken maar zijn nooit hetzelfde. En dat vind je ook terug in de eetcultuur.
Zelden heb ik zo divers gegeten. De smaaksensaties zijn hier verheven tot kunst. Niet alleen zie je dat terug in de restaurants, maar ook bij de mensen thuis en eigenlijk op bijna iedere hoek van de straat.
Tijdens onze ontdekkingsreis naar de smaak van Israël (ontstaan uit meer dan 80 verschillende culturen) reizen we van Jeruzalem naar het noorden richting de Libanese grens en eindigen we in Tel Aviv. Overal waar we zijn geweest was het eten een feestje. Of Israël ook een soort van walhalla is voor vegetariërs is weet ik nog steeds niet. Dat hangt echt af van de plek waar bent.
Zo laten Jeruzalem en Tel Aviv zich moeilijk met elkaar vergelijken. De boodschap is wel overal hetzelfde, eten is hier veel belangrijker dan bij ons en dat gaat veel verder dan hummus – of mijn persoonlijke favoriet shakshuka. Al moet ik bekennen dat ik hummus na mijn bezoek aan Israël tegenwoordig bijna vanzelfsprekend in huis heb.
Onze stadswandeling begint bij de bekende Gaffa poort waar tegen de muur een broodverkoper zit die Challah verkoopt. Dit is een gevlochten brood wat volgens de traditie tijdens het begin van de sjabbat (de Joodse rustdag) wordt gegeten, maar dan weer wel dagelijks te koop is.
We zakken we af naar het Christelijke deel van de stad om neer te ploffen om wat te drinken. In onze hoofden is het koffietijd, maar niet in Jeruzalem. Onze gids komt terug met platbrood, hummus met kikkererwten, falafel, ui, tomaat en meer. Het platbrood is hier echt zoveel lekkerder dan dat wij dat kennen en wordt gebruikt om de hummus mee op te scheppen. Mijn trek in koffie is per direct verdwenen vanwege de combinatie. Hoewel echt alles heerlijk smaakt is de combinatie met de iets te sterke koffie in Israël niet echt een match. Water volstaat hier echt.
Voor een kleine lunch duiken we letterlijk even de Machane Yehuda markt in om hier kort kennis te maken met dit bijzondere overdekte marktplein. De Machane Yehuda markt is net als de Westelijke Muur en de Toren van David een van de beroemde iconen van Jeruzalem. Hier zie je pas hoe culturen en eten verstrengeld zijn. Het is een optelsom van veel verschillende soorten eten, drinken, winkelen, barretjes en restaurants. Het is ook de plek waar vooral veel vegan eten (en drinken) te koop is. We proeven hier o.a. speciale hapjes uit Marokkko, Franse kaas, tien verschillende drankjes met allerlei combinaties van groenten, fruit en kruiden en komen er niet om heen om ook Turkse Baklava te proeven. Dit wordt een lange voedzame dag..
In de middag rijden we naar Ein Kerem voor een bezoek aan Shoshana Karbassi. Shoshana is storyteller, dichter, boekenschrijfster is de onbetwiste jamkoningin van Ein Karem en geeft daarnaast ook nog eens kookworkshops. De locatie is mede vanwege een Bijbelse betekenis bijzonder. Shoshana is bijzonder en ook het eeuwenoude huis waar we boven op het dak worden getrakteerd op een door haar speciaal klaargemaakte maaltijd is al net zo bijzonder. Tijdens het bereiden van de lunch vertelt zij dat de Israëlische keuken een samensmelting is van heel veel culturen. Juist dat maakt dat je hier smaken gaat ontdekken die echt uniek zijn. Later tijdens onze reis gaan we dat ook ervaren.
Het huis van Shoshana Karbassi is onderdeel van een stadsbreed gastvrijheidsprogramma, genaamd Women and Stories in Jerusalem. Het eten wat zij bereidt heeft niet echt een naam maar vind zijn oorsprong in Marokko net als het Ladino-dialect wat hier nog wordt gesproken door bewoners van Marokkaans Joodse afkomst. De workshops die zij met andere vrouwen hier geeft zijn in Jeruzalem te boeken. Deze plek moet je ervaren net als de bijzondere aanwezigheid van Shoshana. Een vrouw die je niet snel gaat vergeten net als het verrukkelijke eten.
Een uitgebreid verslag van mijn bezoek aan Jeruzalem lees je hier.
Wijn gaan proeven in een molen. Het klinkt bijna Nederlands maar niets is minder waar. Heel eerlijk je verwacht in Jeruzalem niet direct een molen maar er staat er wel degelijk eentje. En hoewel hij sterke Nederlandse trekjes heeft is hij gebouwd door een Joodse bankier uit Engeland met de naam Moses Montefiore die toch sterk aan Frankrijk doet denken. Het past helemaal in de gedachte van de stad. De molen die volgens onze gids wordt onderhouden door Nederlanders staat een op prachtige plek waar je uitkijkt op westelijke muren van de oude stad. Eigenlijk een soort droomplekje.
Hoewel wijn wel degelijk in het religieuze verleden past van Israël is het internationaal nog niet doorgedrongen. Toch is Jerusalem Vineyard Wineries zeker geen kleine jongen met een jaarproductie van 3 miljoen flessen. Net zo bijzonder is het dan weer dat uitgesproken een Cabernet Sauvignon (ik had eerlijk gezegd een lokale druivensoort verwacht) uit 2018 wordt aangemerkt als hun topwijn. We proeven in een hoog tempo drie verschillende wijnen die allen een heerlijke frisse smaak hebben.
Duidelijk is dat de gepresenteerde wijnen die onder toeziend oog van een professionele wijnmaker worden geproduceerd op weg zijn om volop te kunnen concurreren met de populaire wijnen uit Europa en andere continenten. En dat allemaal vanuit een molen met Nederlandse trekjes, gebouwd door een Engelsman van Joodse afkomst met een Franse achternaam, dat kan alleen in Jeruzalem.
Op de tweede dag van ons bezoek aan Israël brengen we na een wandeling door het prachtige Akko een bezoek aan het druzendorpje Dalyat El Carmel gelegen op de gelijknamige berg (Carmel). De druzen vormen een religieuze minderheid die een mystieke vorm van de sjiitische islam beoefenen. Zo spreken zij wel Arabisch maar voelen zich net als Palestijnse druzen daar niet mee verbonden. We worden in een huis wat je waarschijnlijk nooit gaat terugvinden op een zeldzaam gastvrije manier ontvangen door moeder en dochter.
Op het programma staat een workshop met een traditioneel gerecht. Het hoofdgerecht waar alles om gaat heet memulaim wat zoveel betekent als gevuld eten wat vandaag wordt gemaakt met wijnbladeren. Mumulian is een verzamelnaam voor eigenlijk alles eten wat gevuld is. Bijv. ook tomaten en aubergines.
De wijnbladeren worden gevuld met rijst die eerst lang 1,5 uur is geweekt in water en gemengd wordt met zwarte peper, kruiden en olijfolie. Hiervan worden met enige techniek rolletjes van gemaakt. Deze worden weer gekookt in een pan gevuld met tomaten. Het eten is echt verrukkelijk. Moeder schept alles op en als je bord leegt dreigt vult ze dat direct weer aan. Bij het weggaan vertel ik tegen haar dochter dat als ik hier zou wonen ik iedere dag bij haar moeder zou komen eten. Een groter compliment had ik niet kunnen maken.
Israël heeft een start-up cultuur, zeker wat technologie betreft. Ook de wereldwijde tech-giganten zijn hier massaal aanwezig. Maar naast veel tech-start-ups vind je hier ook volop starters die alleen maar met food bezig zijn. Zo bezoeken we een (al bestaan ze al wat langer) de specerijen boerderij van Derech Hatavlin im in de omgeving van Bethlehem (Galilea). De visie van Derech was om een uniek concept te ontwikkelen in de wereld van geneeskrachtige planten. Volgens hem is ieder geneesmiddel terug te vinden in de natuur. Inmiddels heeft hij een bezoekerscentrum waar je kennis kunt maken (en kopen) met vele honderden soorten kruiden. Naast kruiden vind je er gedroogd fruit, halva, olijfolie, jam en wijn.
Odette is een speciale boetiek, gelegen bij de kibboets van Regba, waar handgemaakte chocolaatjes en pralines worden gemaakt. Dit keer niet bedacht door een chocolatier maar door dr. Shlomit Zamir, een MIT-ingenieur die na 18 jaar werk te hebben gewerkt voor de militaire defensie-industrie besloot zich te wijden aan haar oude hobby: chocolade.
Haar motivatie was om deze hobby te combineren met de verzorging voor haar geesteszieke broer en anderen met dezelfde ziekte, en dit te combineren samen met het herdenken van haar moeder – Odette. Inmiddels zijn haar pralines en hoogwaardige chocoladeproducten internationaal bekend. Het is een plekje waar chocolade liefhebbers veel moeite hebben om niet te blijven proeven tot groot genoegen van dr. Shlomit Zamir.
Peper is magie. Wat uiterlijk betreft lijken ze op een beetje paprika-achtig maar dan kleiner en groeien ze als bessen aan de tropische peperplant. Mooi, kleurrijk en onschuldig. Maar schijn bedriegt want eenmaal verwerkt tot poeder kan een minuscuul beetje peper je mond in vuur en vlam zetten en dat hebben we maar als te goed ervaren bij Alon en Rami, beide gepensioneerde politieagenten met een overdosis aan liefde voor pepers op een onvindbaar plekje in het achterland van Bethlehem in Galilea.
Zonder een echt plan zijn ze begonnen met een peperplantage waar na een jaar inmiddels meer dan 160 soorten groeien. Ze staan er allemaal, van de nog milde jalapeño’s naar de hete habanero’s, voor velen de max. Alon en Rami vinden die laatste echter mild, het echte werk moet nog komen, de fameuze Carolina Reaper die op de de schaal Scoville maximaal 2.200.000 Scoville-eenheden scoort. Ter vergelijking scoren jalapeño’s 30.000 en een paprika 0.
We moeten ze allemaal proeven, staan in brand, denken dat dit het was maar mogen onze mond blussen met speciale roomkaas en zelfgemaakte jam en een soort zoete koekjes met een milde pepersmaak. Bijzonder is dat de mannen nog niet precies weten hoe ze verder gaan maar hun is er niet minder om. Hoe heet het ook was, het was een feestje.
Als je na 5 dagen vanuit Jeruzalem en de binnenlanden van Israël de stad Tel Aviv binnen komt rijden kom je in een andere wereld. Deze stad met z’n mondiale uitstraling, prachtige stranden maar ook met het authentieke Jaffa en de bijzondere Bauhaus architectuur eet je op. Hier komt letterlijk alles samen. Als er meer dan 80 culturen zijn die aan de basis staan aan de eetcultuur in Israël ga je hier ze hier vinden. Verstopt in gerechten bij de ontelbare restaurantjes, in kraampjes op de hoek van de straat. Volgens onze gids is de Levinsky-markt de trendy wijk Florentin het culturele en culinaire hoogtepunt van de stad.
Het is vooral een populaire plek voor de lokale bevolking en een van de beste plaatsen om specerijen te kopen in Tel Aviv. In slechts vijf huizenblokken kun je hier kennismaken met brede culinaire geschiedenis van de markt. Hier kun je proeven aan bourekas de populaire bladerdeeghapjes (oorspronkelijk uit Turkije), geroosterde noten en gedroogd fruit, nippen aan Ouzo (Grieks) en eten we Kubbeh (niet te verwarren met Kibbeh), gevulde balletjes in noedelsoep en familie van Iraakse en Koerdisch-joodse gerechten die ook populair zijn in Syrië. Nee wat complexiteit van de Israëlische keuken valt het best mee toch..
De populariteit van hummus gaat niets overtreffen maar er is nog een gerecht wat populair is en waar je oneindig mee kunt variëren afkomstig uit Israël en het Midden-Oosten, shakshuka. Oorspronkelijk bedoeld als ontbijtgerecht, gemaakt met eieren, tomatensaus en knoflook waar je zo’n beetje de gehele keuken aan kunt toevoegen. Van alle denkbare groentes tot garnalen en vlees.
In Tel Aviv (Jaffa) is er echter één restaurant wat de reputatie heeft van beste shakshuka van de stad. Dat is bij niemand minder dan Dr. Shakshuka (Bino Gabso) die we ook maar eens de hand zijn gaan schudden en om natuurlijk een van zijn traditionele shakshuka-gerechten te gaan eten.
Tijdens onze rondreis door Israël hebben we letterlijk mogen proeven aan de smaak van het land. Deze laat zich door de complexiteit van al die verschillende eetculturen nauwelijks beschrijven. Wij hebben voor een stukje kennis gemaakt met smaken uit die verschillende culturen, en dan nog maar het topje. Bedenk ook dat naast alle traditionele smaaksensaties Israël ook het land is met de meeste Food Tech Startup’s ter wereld aanwezig zijn op zoek naar vervanging van alles wat we eten. De waarde van deze startup’s gaan we maar niet noemen maar is gigantisch.
Wij beperken ons tot de smaken die veelal aan de basis staan. En om die beschrijven is al lastig genoeg. Wat ik wel zeker weet, het smaakt naar meer..
Wil jij op reis de bijzondere food-cultuur in Irsaël zelf proeven? Dan kunnen deze reistips je wellicht helpen om je vakantie te boeken.
Henk is Internet Entrepreneur, founder van Dutchcowboys en daarnaast tech en travelblogger, fotograaf, visual storyteller en bovenal een digitale nomade. Je maakt Henk vooral blij met bijzondere auto's, verre reizen en coole gadgets. Zijn grootste passies zijn echter innovatie, creativiteit en duurzaamheid.
Verder lezen over Israël
Stedentrips26.08.2022
Ontspanning28.03.2015
Natuur22.04.2014
Algemeen06.04.2014
Algemeen31.03.2014